De geheime transacties en verborgen activa van vele mensen zijn blootgelegd in een van de grootste lekken van offshore-gegevens ooit. De Pandora Papers, die 12 miljoen documenten omvatten, werden gelekt naar het International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ) in Washington. Deze deelde de toegang tot de documenten met geselecteerde mediapartners, waaronder platform Investico, Trouw en Het Financieele Dagblad.

Ze tonen de clandestiene offshore-activiteiten van honderden huidige en voormalige staatshoofden, publieke functionarissen, beroemdheden en bedrijfsbestuurders die onder andere brievenbusfirma’s in belastingparadijzen gebruiken om belasting te ontduiken of geld wit te wassen. Hoe vind je in dit labyrint van firma’s eenvoudig de juiste uiteindelijke begunstigden (UBO)?

Rol advieskantoren

De gelekte documenten laten de handelswijze van veertien trustkantoren zien, die actief zijn in meer dan dertig belastingparadijzen. Ruim honderd Nederlanders, waaronder malafide ondernemers, weken hier naar uit met behulp van advieskantoren die buiten het toezicht vallen van De Nederlandsche Bank. Deze kantoren hebben geen trustvergunning, omdat zij alleen bedrijven oprichten en niet verkopen. Zo vallen zij niet onder de wet toezicht trustkantoren en hoeven geen streng anti-witwasonderzoek uit te voeren.

Jan van Koningsveld, oprichter van het Offshore Kenniscentrum, vertelt in een artikel in Het Financieele Dagblad over het luttele bedrag van enkele tientallen miljoenen aan ontnemingen bij criminelen, op een geschat totaal van €16 miljard aan criminele (witwas)opbrengsten. Maar ook dat bij de helft van de criminele strafzaken offshore-vennootschappen een rol spelen.

Nieuwe richtlijnen

Bij het uitlekken van de Panama Papers in 2016, kwam het gebrek aan transparantie rond brievenbusfirma’s naar voren. Ze onthulden de veelheid aan manieren waarop deze en andere juridische constructies door de rijken en machtigen werden gebruikt om het eigendom van een juridische entiteit te verbergen voor een hele reeks redenen, waaronder belastingontduiking en witwassen van geld.

Als reactie op de Panama Papers onderging het wereldwijde regelgevingslandschap ingrijpende hervormingen. De vereisten voor economisch eigendom werden zo versterkt en verbeterd. Het omvatte de 4e Europese witwasrichtlijn in 2017, die verplichte UBO-registers invoerde, en de definitieve regel van de BSA, die in januari 2021 van kracht werd. De BSA verplicht Amerikaanse financiële instellingen om uiteindelijk gerechtigden te identificeren en te verifiëren.

Vraag om informatie

Helaas lijkt het erop dat vijf jaar later, ondanks nieuwe regels en voorschriften, de dreiging van witwassen door middel van offshore-vennootschappen nog steeds groot is. Maar er zijn ook lichtpuntjes. De banken, maar ook trustdienstverleners, vragen hun klanten steeds vaker en indringender om informatie over de uiteindelijke eigenaren.

Het is echter nog steeds heel erg frustrerend voor bedrijven die de identiteit van de UBO moeten vaststellen en verdwaald raken in een labyrint van meerdere bedrijfsnamen die aandelen in de onderneming hebben. Een elektronisch verificatiesysteem kan ervoor zorgen dat in deze ‘bedrijfsmist’ snel een duidelijk beeld van de uiteindelijke begunstigden wordt verkregen.

Elektronische identificatie van begunstigde

Zo identificeert het elektronisch verificatiesysteem van SmartSearch wie de begunstigde is van de transactie en screent ze zelfs aan de hand van wereldwijde sanctielijsten om vast te stellen of zij, of iemand die dicht bij hen staat, betrokken is bij illegale activiteiten.

De regering beoordeelt hoe het witwassen van geld door middel van wetgeving kan worden voorkomen, maar het is aan te raden om het gebruik van elektronische verificatie verplicht te stellen om het witwassen van geld via offshore-fondsen drastisch te verminderen.